Ontwerpend onderzoek IV: Ontrafelen van structuren

Sectie
Erfgoed
Ontwerpen
Wijkportretten
Artikelen
Overbos
Gepubliceerd op

Het Ontwerpend onderzoek begint met een verkenning van de stedenbouwkundig structuur van Overbos. Deze systeemanalyse speelt een ondersteunende rol voor in het ontwerpend onderzoek; het schept een ruimtelijk kader waarbinnen de verhalen verbonden en begrepen kunnen worden.

Het belangrijkste doel is om de ruimtelijke samenhang van Overbos te verbeelden, waaruit knelpunten, kansen en keuzes naar voren komen. Uiteindelijk dient de systeemanalyse in samenhang met het narratief de mogelijkheid te bieden om tot toekomstscenario’s te komen. Deze scenario’s bestaan gedeeltelijk uit beleidslijnen en thema’s die belangrijk zijn bij integraal gebiedsgericht beleid

De eerste stap in het ontwerpend onderzoek is een thematische verkenning van de wijk. Hoe zit de stedenbouwkundige structuur in elkaar? Welke woontypologieën zijn er in de wijk? En welke leefstijlen komen voor? Om tot duidelijke structuur te komen wordt de gelaagdheid van de wijk ontrafelt.

“De wijk is alleen ruim opgezet wat betreft parkeergelegenheid, die lag destijds ver boven de landelijke norm.”

LEEFSTIJLEN EN BEWONERS

De grote woning schaarste in combinatie met een periode van economische neergang leidden ertoe dat in Overbos veel goedkope huur- en koopwoningen werden gerealiseerd. Overbos heeft veertig procent sociale huurwoningen, dat is het hoogste percentage van Haarlemmermeer. Overbos is vooral gebouwd als uitloopgebied voor de grote steden in de regio. De nieuwe bewoners uit met name Haarlem en Amsterdam, bleven met hun netwerk gericht op de stad waar ze vandaan kwamen. Zowel hun werk, als hun sociale leven speelde zich dus niet af in de wijk waar ze woonde. Het idee om een nieuwe samenhangende wijk te vormen is mede hierdoor niet uit de verf gekomen.

De oorspronkelijke bewoners van Overbos zijn inmiddels op leeftijd. De seniore bewoners noemen rust, ruimte en groen als drie kernwaarden van Overbos. Langzaam nemen jonge gezinnen hun plaats in de wijk in. Er wonen fusiegezinnen, alleenstaande ouders, alleenstaanden, wat jonge gezinnen die de wijk ‘hervinden’ en expats. Er zijn woongroepen en gezinsvervangende tehuizen. De wijk vormt wat betreft culturele achtergrond een afspiegeling van Haarlemmermeer als geheel. Op dit moment is er onvoldoende zicht op het aantal jongeren dat als zelfstandige in de wijk woont (d.w.z. niet bij hun ouders).

“Voor kinderen was Overbos vroeger een paradijs. Het wemelde van de leeftijdsgenoten. Er was ontzettend veel ruimte doordat er parkeerplaatsen waren gemaakt, maar niet werden gebruikt. Op het parkeerplein voor de deur werd getennist en gevoetbald. Er waren dans- en toneelvoorstellingen in de openlucht, skelterraces.”

ALGEMENE STRUCTUUR

Overbos is een typische jaren ’80 wijk. De wijken uit die tijd worden gekenmerkt door een bloemkoolstructuur: compact en hofjes bieden bewoners geborgenheid. Overbos heeft een van de hoogste dichtheden in Haarlemmermeer. Het groen is buiten de wijk aan de overzijden van de randweg geconcentreerd in een aantal parken. Deze gedeeltelijke ontgroening geeft Overbos een steniger aanblik dan andere wijken uit dezelfde periode zoals de wijken Pax en Bornholm.

Het voorzieningenniveau kent een soort gelijke structuur. In het centrum van de wijk staat ‘Het Paradijs’, een typische jaren ’80 winkelcentrum. Ondanks dat Het Paradijs veel leegstand kent, zijn hier toch nog de dagelijkse benodigde voorzieningen te vinden. Maar voor andere functies en vrijetijdsbesteding moet de bewoner van Overbos al gauw 25-30 minuten lopen.

"De wijk was opgezet met koopwoningen aan de buitenkant en bejaardenwoningen in de erfjes aan de binnenkant. Dat werkte: de kinderen gingen bij verschillende oma’s langs om een koekje te halen. We hebben bewust ons tuinhekje laag gehouden in die tijd. Dat is nu niet meer zo."

BOUWJAREN

Het centrum van Overbos is als eerste gebouwd, tussen 1981 en 1985. Het hoofdthema was ‘sober en doelmatig’ en dat is wat je terugziet in de gebruikte materialen en de architectonische detaillering van de woningen. Later, vanaf 1985, werden nieuwe woonstraten rondom het centrum ontwikkeld in verschillende meer duurzame principes. Zo zijn de woningen in het Roekenbos eenvoudig uit te breiden met vierkante meters woonoppervlak. In het Dassenbos zijn de ‘Timberwoningen’ (houtskeletbouw) gebouwd. De Stawon-woningen zijn zuidelijk gesitueerd, met open gevels zodat de zon de woning kon verwarmen en de helling van de daken was geschikt om in een latere fase zonnepanelen te instaleren.

DE ECHTE WAARDE VAN OVERBOS IS VOOR MIJ DE DIVERSITEIT. ER WOONT EEN MIX VAN HOOG EN LAAG OPGELEID EN HEEL VEEL VERSCHILLENDE ETNICITEITEN.