Haarlems Dagblad bekijk alle artikelen

WIJKPORTRET 1 // Graan voor Visch

Sectie
Wijkportretten
Gesprekken

De Hoofddorpse wijk Graan voor Visch bestaat 50 jaar. De huurflats worden momenteel grondig gerenoveerd. Een goed moment om de hele wijk nader te beschouwen tijdens een wandeling met Kees Klaassen, voorzitter van de wijkraad, en Marinus Lineman van het team onderzoek bij de gemeente Haarlemmermeer.

Een nieuwe wijk met frisse lucht en ruimte voor stadsbewoners die op Schiphol werkten

Een reportage op initiatief van het Haarlems Dagblad en Podium voor Architectuur.

In Graan voor Visch is iedereen gelijk

„Graan voor Visch is een functionalistische wijk”, vertelt Lineman onderweg. „Dat betekent sober. Weinig tierelantijnen, uniform, veel ruimte, helder en gescheiden functies.” Hij wijst: „Daar de winkels en de scholen, het hart van de wijk. Daar woningen. Weinig woningen aan de straten, veel in hofjes. De kritiek is wel eens dat er weinig ruimte is voor spontane ontmoetingen.”

De wijk heeft veel laagbouwwoningen die erg op elkaar lijken en een paar flats tot zes hoog. „Niet hoger. Dat vond Wieger Bruin als stedenbouwkundige aansluiten op de zichtlijnen van het polderland in de omgeving. Doel was om stadsbewoners die op Schiphol werken hier frisse lucht en ruimte te geven.”

Volgens Klaassen zijn er maar vier of vijf typen laagbouwwoningen in de hele wijk. Lineman: ,,Uitgangspunt in het functionalisme was het gelijkheidsideaal: iedereen is gelijk. Dat zie je terugkomen in Graan voor Visch. Daarom is er weinig variatie in woningtypen. Vooral veel doorzonwoningen, dat geeft lucht en ruimte. Later kwam het individualisme op. In Graan voor Visch kun je je niet onderscheiden met je woning. Wie dat wil en het zich kan permitteren, verhuist naar een andere wijk.’’

In Graan voor Visch kwam destijds alles samen: functioneel, gelijkheid, ruimte voor het toenemende autobezit, een wijk voor forensen en de techniek om snel en goedkoop degelijke woningen te bouwen. Des te tegenstrijdiger lijkt het te zijn dat de naam Graan voor Visch indirect afkomstig is van het gedicht over de Wrede Waterwolf van Joost van den Vondel (1641): een functionalistische nieuwbouwwijk met een geschiedenis tot in de zeventiende eeuw.

De geschiedenis gaat terug tot de zeventiende eeuw

Volgens Lineman heeft Graan voor Visch een enorme potentie. „Vlakbij het NS-station, de Zuidtangent stopt hier, het winkelcentrum van Hoofddorp is vlakbij. Kijk eens”, zegt hij bij het wijkwinkelcentrum, „dat zou zomaar ergens in een stad kunnen staan. Graan voor Visch is de meest stedelijke wijk van Haarlemmermeer. Het oogt stads, ook dankzij de moskee en het integraal kind centrum die een regionale rol vervullen.

Op straat is veel ruimte. Daar zit een gedachte achter omdat het mogelijkheid biedt voor activiteiten.” Lineman ziet Haarlemmermeer als een laboratorium voor stedenbouwkunde. „Elke tien jaar werd een steeds grotere nieuwbouwwijk gerealiseerd naar de laatste inzichten. Overbos is een reactie op Graan voor Visch. Daar werden woonerven en hofjes gebouwd om geborgenheid en ontmoeting te bieden. Daar ging men te ver in, want mensen verdwaalden en wisten niet in welk deel van de wijk ze waren.”

Opvallend aan de wijk is dat wegen met een letter worden aangeduid en woningen met een vijfcijferig nummer. „De bedoeling was dat hier geen postcodes zouden komen omdat de huisnummers die duidelijkheid al zouden geven. Het cijfersysteem bleek alleen te onduidelijk”, zegt Klaassen. „Het eerste cijfer is altijd een 1, want dit is de eerste nieuwbouwwijk van Hoofddorp. Het tweede cijfer geeft een deel van de wijk aan, 3 tot en met 9. De derde de straat en de laatste twee zijn het huisnummer. Er wordt wel eens voorgesteld om de straten een naam te geven, maar de meeste bewoners willen dat niet.” De wijkraad probeert nog iets aan de A-weg te doen. Daar rijdt veel verkeer dat niet in de wijk hoeft te zijn maar het wel doet omdat het Hoofddorpse centrum autoluw is gemaakt.


Stichting Marhaba organiseert veel activiteiten in de wijk
Said Akkabi verbindt mensen in wijkcentrum De Nieuwe Silo.
Said Akkabi verbindt mensen in wijkcentrum De Nieuwe Silo.

Stichting Marhaba spreekt de taal van hun bezoekers

De inwoners van Graan voor Visch hebben ruim vijftig nationaliteiten. Zij leggen vaak contact met landgenoten, minder snel met anderen. Dat ervaart beheerder Tiny Guit van wijkcentrum De Nieuwe Silo ook. „Als we ontmoetingsactiviteiten opzetten en mensen uitnodigen, komen ze. Een paar keer, dan houdt het op.”

Toch weet het wijkcentrum veel allochtonen aan zich te binden. Daarin speelt het wekelijkse inloopspreekuur een belangrijk rol in. Stichting Marhaba organiseert met gemeente, maatschappelijk werk, Maatvast, politie, stichting Maatschappelijk ondersteuning migranten (Smom) en met het P-team Haarlemmermeer veel activiteiten in de wijk. Ook het spreekuur zonder afspraak op vrijdag, samen met alle andere migrantenorganisaties. „Somaliërs, Chinezen, Afghanen, Surinamers, Syriërs, Irakezen, Marokkanen, er zijn tien organisaties aangesloten”, zegt voorzitter Said Akkabi van Marhaba. „Wij spreken de taal van alle mensen die hier komen. Het wordt steeds drukker. Eerst zaten we hier van 14 tot 17 uur, inmiddels beginnen we om 10 uur en gaan we soms door tot 19 uur. Je kunt iemand met een vraag of probleem niet wegsturen omdat het tijd is.” „Een brief lezen, een email versturen, toeslagen aanvragen, van alles. We kunnen nu geen spreekuur houden in het wijkgebouw, dus doen we het telefonisch. De belangstelling blijft toenemen. De laatste tijd ook van statushouders. Die worden door Vluchtelingenwerk twee jaar begeleid en moeten het dan zelfstandig redden. Dat lukt niet iedereen.” „We helpen iedereen die het vraagt. Boodschappen doen, vervoer regelen, tuin onderhouden. Zo willen we kwetsbare ouderen in de wijk ondersteunen”, vertelt Akkabi. „Wekelijks organiseren we zes uur sportactiviteiten voor jongeren, zodat ze zich niet vervelen. We hopen dat we daar binnenkort weer mee kunnen beginnen.” Sinds problemen tijdens oudejaarsnacht in 2004 worden 26 buurtvaders ingezet. „Van zes uur ’s avonds tot zes uur ’s ochtends, lopend en met de auto. Sinds 2005 zijn er geen problemen meer.”

De Zuidtangent stopt hier om de hoek. Het NS-station is tien minuten lopen, het centrum van Hoofddorp ook. De ligging is ideaal
Oscaar Marsman.
Oscaar Marsman.

Ligging van de wijk is ideaal

„Mijn ouders wonen sinds de jaren tachtig in wijk 19, waar ze nog steeds wonen. Daar ben ik geboren en woonde ik tot mijn 21ste met veel plezier in deze wijk.”

„Toen ik het huis uit ging heb ik in Haarlem gewoond, in Tilburg en ook nog vlak over de Duitse grens. Mijn ouders wilden ons wel helpen om weer deze kant op te komen, maar dan wel bij hen in de buurt met het oog op hulp en bijstand als het nodig is”, vertelt Oscar Marsman die met vrouw en kinderen in wijk 18 woont. „In december 2014 gingen we op zoek. Dit huis bezochten we als eerste. We hebben ook in andere Hoofddorpse wijken gekeken. Pax en Toolenburg. Maar het werd niet beter dan dit huis. We konden er zo intrekken, een binnenspeeltuin achter het huis, kindvriendelijk, geen auto’s.” „Zelf hebben we geen auto. Ik ben een fervent fietser en de Zuidtangent stopt hier om de hoek. Het NS-station is tien minuten lopen, het centrum van Hoofddorp ook. De ligging is ideaal.” „Het enige punt hier in de buurt is de drukte op de A-weg, die is ontstaan toen het centrum van Hoofddorp autoluw is gemaakt.”

Al bijna 50 jaar hangt een plattegrond van de wijk in de gang. „In het begin belden mensen aan omdat ze een adres niet konden vinden. Dan konden wij het aanwijzen
Marion en Fred voor hun woning waar ze bijna vijftig jaar wonen
Marion en Fred voor hun woning waar ze bijna vijftig jaar wonen

De plattegrond hangt nog altijd in de gang

Marion en Fred Siegmund betrokken hun ’herenhuis’ in wijk 14 bij de oplevering in 1973 en hebben Graan voor Visch nooit meer verlaten.

„We woonden in Amstelveen, maar dat vonden we te duur. Deze wijk was ook vlak bij Fokker. In het begin vroeg ik me wel af ’wat doe ik hier’,” geeft Marion toe. „Maar we kregen kinderen, die gaan naar school en de sportvereniging, je leert mensen kennen. Deze wijk heeft ideale ruimte om buiten te spelen en een trapveldje bij ons voor de deur. Het is een ideale eengezinswoning.” Fred: „Met de komst van het NS-station is de veiligheid wel anders geworden. Voorheen deden we niet alle deuren op slot, maar mensen hier in de buurt hadden wel eens bezoek in de schuur dus de deuren moesten afgesloten.” „De ligging van deze wijk is ideaal. Het station is om de hoek, de studerende kinderen zaten zo in Amsterdam of Leiden. Wij kunnen alles op de fiets doen.” Al bijna 50 jaar hangt een plattegrond van de wijk in de gang. „In het begin belden mensen aan omdat ze een adres niet konden vinden. Dan konden wij het aanwijzen.”

Graan voor Visch in aanbouw.
Graan voor Visch in aanbouw.